Εκπαίδευση:
Αντιμετωπίστε τις μαθησιακές δυσκολίες με ψυχραιμία και ειλικρίνεια
Τι ακριβώς είναι οι μαθησιακές δυσκολίες, πώς θα τις εντοπίσετε
εγκαίρως και ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισής τους;
Τι είναι ακριβώς οι μαθησιακές δυσκολίες
Οι μαθησιακές δυσκολίες αφορούν σε διαταραχές που επηρεάζουν την
ικανότητα του ατόμου να κατανοεί ή να χρησιμοποιεί το γραπτό ή τον προφορικό
λόγο, να κάνει μαθηματικούς υπολογισμούς, να συντονίζει τις κινήσεις του ή να
εστιάζει την προσοχή του. Αν και εμφανίζονται από τα πρώτα παιδικά χρόνια,
συνήθως η διάγνωσή τους δεν γίνεται παρά μόνο όταν το παιδί αρχίσει να πηγαίνει
στο σχολείο.
Πρέπει να επισημανθεί ότι οι μαθησιακές δυσκολίες σχετίζονται άμεσα με
την κληρονομικότητα. Αυτό σημαίνει ότι μεταβιβάζονται από τους γονείς στα
παιδιά, όπως και πολλά άλλα χαρακτηριστικά.
Το να εμφανίζει κανείς κάποιον τύπο μαθησιακής δυσκολίας δεν σημαίνει
ότι είναι ανίκανος να μάθει οτιδήποτε, αλλά ότι απλώς πρέπει να του υποδειχθεί
κάποιος διαφορετικός τρόπος για να μάθει συγκεκριμένα πράγματα. Οι πάσχοντες
από μαθησιακές δυσκολίες δεν στερούνται ευφυΐας, όμως μπορεί να δυσκολεύονται
σε ορισμένους τομείς της εκπαίδευσης, όπως στο γραπτό λόγο, στα μαθηματικά ή
στην ανάγνωση. Οι μαθησιακές δυσκολίες οφείλονται στο γεγονός ότι ο εγκέφαλος
αυτών των ατόμων επεξεργάζεται με διαφορετικό τρόπο τις πληροφορίες που
λαμβάνει.
Όλα τα προβλήματα μάθησης δεν αντιπροσωπεύουν μαθησιακές δυσκολίες
Πολλά παιδιά απλώς καθυστερούν να αναπτύξουν ορισμένες ικανότητες.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό μερικά να αργούν κάπως να αναπτύξουν τις μαθησιακές
ικανότητές τους, κάτι που μπορεί πολύ απλά να οφείλεται σε καθυστέρηση της
ωρίμανσης του νευρικού συστήματος. Για να τεθεί η διάγνωση των μαθησιακών
δυσκολιών, πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια.
Σχεδόν κάθε παιδί δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός
γνωστικού αντικειμένου ή δεν "τα πάει καλά" σε κάποιο μάθημα. Αυτά τα
προβλήματα δεν αποτελούν ουσιαστικά αίτια ανησυχίας και μπορούν εύκολα να
ξεπεραστούν, αν φροντίσετε να δουλέψετε εντατικά με το παιδί σας υπό την
καθοδήγηση του δασκάλου του.
Οι μαθησιακές δυσκολίες ταξινομούνται σε τρεις ευρείες κατηγορίες:
-Αναπτυξιακές διαταραχές του λόγου και της ομιλίας
-Διαταραχές ακαδημαϊκών ικανοτήτων
-Υπόλοιπες: ομάδα που περιλαμβάνει διαταραχές συντονισμού που οδηγούν
στην εμφάνιση προβλημάτων μνήμης, άρθρωσης, καλλιγραφίας και κινητικών
ικανοτήτων. Επίσης, στην ομάδα αυτή ταξινομούνται ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
που δεν συμπεριλαμβάνονται στις δύο προηγούμενες ομάδες.
Στις συνήθεις μαθησιακές δυσκολίες συμπεριλαμβάνονται οι παρακάτω
διαταραχές:
-Δυσλεξία: Διαταραχή σύμφωνα με την οποία το άτομο δυσκολεύεται
ή αδυνατεί να κατανοήσει κάποιες λέξεις, προτάσεις ή και παραγράφους.
-Δυσαριθμία: Αδυναμία επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων και
κατανόησης μαθηματικών εννοιών.
-Δυσγραφία: Δυσκολία σχηματισμού των γραμμάτων και γραφής σε
συγκεκριμένο διάστημα χώρου.
-Προβλήματα στην ικανότητα επεξεργασίας οπτικών και ακουστικών
ερεθισμάτων: Αισθητηριακού τύπου διαταραχή, κατά την οποία το άτομο
δυσκολεύεται να κατανοήσει το λόγο, παρά το γεγονός ότι η ακοή και η όραση του
είναι απόλυτα φυσιολογικές.
-Σύνδρομο αδυναμίας προσήλωσης της προσοχής/υπερκινητικότητας:
Αδυναμία εστιασμού της προσοχής, η οποία πολύ συχνά συνδυάζεται με υπερκινητικότητα.
Παρατηρείται με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια. Πρέπει να τονιστεί ότι το εν
λόγω σύνδρομο δεν αντιπροσωπεύει από μόνο του μαθησιακή διαταραχή, αλλά μπορεί
να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα όσον αφορά στις σχολικές επιδόσεις, ενώ
συνδυάζεται πολύ συχνά με τις μαθησιακές δυσκολίες.
Πολλές φορές oι μαθησιακές δυσκολίες διατηρούνται σε όλη τη ζωή του
ατόμου και επηρεάζουν πολλές πλευρές της: το σχολείο, την εργασία, την
καθημερινή ρουτίνα, την οικογένεια και ορισμένες φορές ακόμη και τη δημιουργία
φίλων και το παιχνίδι. Σε κάποιες περιπτώσεις το άτομο μπορεί να εμφανίζει
αλληλοεπικαλυπτόμενες μαθησιακές δυσκολίες, ενώ σε άλλες μπορεί να υπάρχει μόνο
ένας συγκεκριμένος τύπος, ο οποίος έχει μικρό αντίκτυπο στους υπόλοιπους τομείς
της ζωής του.
Πού οφείλονται οι μαθησιακές δυσκολίες
Οι συνηθέστερες ερωτήσεις των γονέων αφορούν στους λόγους που οδήγησαν
στην εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών.
Οι εδικοί υπογραμμίζουν ότι τα αίτια δεν είναι γνωστά και γι' αυτό δεν
ωφελεί να αναρωτιούνται οι γονείς τι έφταιξε και αν έχουν κάνει κάποιο λάθος.
Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι να διαγνωστεί σωστά το πρόβλημα και
να αντιμετωπιστεί ψύχραιμα και, κυρίως, χωρίς να θεωρηθεί αναπηρία ή κοινωνικό
στίγμα που πρέπει οπωσδήποτε να "συγκαλυφθεί".
Τα αίτια των μαθησιακών διαταραχών είναι ποικίλα και
αλληλοεπικαλυπτόμενα. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, οι περισσότερες
μαθησιακές δυσκολίες δεν οφείλονται σε διαταραχή στη λειτουργία μιας
συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου, αλλά σε διαταραχή στην ικανότητα
συνδυασμένης επεξεργασίας των πληροφοριών που λαμβάνονται από διαφορετικές
περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει λεπτές δομικές και λειτουργικές
διαφορές στον εγκέφαλο των ατόμων με μαθησιακές διαταραχές σε σύγκριση με αυτόν
των φυσιολογικών ατόμων. Πάντως, τα συμπεράσματά τους δεν έχουν οριστικοποιηθεί
και η έρευνα συνεχίζεται, με σκοπό την πλήρη διερεύνηση των αιτίων και το
σχεδιασμό της καταλληλότερης θεραπευτικής προσέγγισης των μαθησιακών
διαταραχών.
Ποια είναι τα πρώτα ενδεικτικά σημεία πιθανής μαθησιακής διαταραχής
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωριστεί ότι υπάρχει πρόβλημα. Συνήθως, οι
γονείς αρχίζουν να παρατηρούν ότι το παιδί τους καθυστερεί να επιτύχει
ορισμένους από τους βασικούς στόχους της ψυχοκινητικής του ανάπτυξης, όπως, για
παράδειγμα, ότι αργεί να μιλήσει ή να καταλάβει την έννοια μιας λέξης. Ο
παιδίατρος κατά το συνήθη έλεγχο της ανάπτυξης του παιδιού είναι σε θέση να
εντοπίσει πιθανές καθυστερήσεις και να κατευθύνει ανάλογα τους γονείς.
Ωστόσο, οι περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες γίνονται αντιληπτές από το
δάσκαλο του σχολείου, ο οποίος πολύ συχνά είναι ο πρώτος που διαπιστώνει την
αδυναμία του παιδιού να γράψει ή να διαβάσει ένα κείμενο ή να κάνει μια
αριθμητική πράξη.
Πάντως, τα παιδιά με αυξημένο δείκτη ευφυΐας μπορεί να καταφέρνουν να
"καλύπτουν" τις αδυναμίες τους πολύ καλά και να καθυστερήσουν πολύ να
διαγνωστούν ή να μη διαγνωστούν ποτέ. Τα άτομα που εμφανίζουν σύνδρομο
υπερκινητικότητας γίνονται αντιληπτά πιο εύκολα. Συνήθως η υπερκινητικότητα
εμφανίζεται πριν από το τέταρτο έτος της ζωής, αν και επίσης μπορεί να μη γίνει
αντιληπτή μέχρι το παιδί να πάει στο σχολείο.
Μερικά από τα σημεία που πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς για την
ύπαρξη πιθανού προβλήματος μαθησιακών διαταραχών είναι :
Προσχολική ηλικία
-Μεγάλη καθυστέρηση της ομιλίας σε σύγκριση με άλλα συνομήλικα παιδιά
-Προβλήματα εκφοράς λόγου
-Δυσκολία στην εύρεση λέξεων με ομοιοκαταληξία
-Δυσκολία στην απομνημόνευση αριθμών, του αλφαβήτου, των ημερών της
εβδομάδας
-Πολύ μεγάλα κινητικότητα και εύκολη απόσπαση της προσοχής
-Προβλήματα συνεργασίας με τους συνομηλίκους
-Αδυναμία κατανόησης των κατευθύνσεων και διαδρομών
Παιδιά ηλικίας έως τέταρτης τάξης δημοτικού
-Δυσκολία στην εκμάθηση της συσχέτισης μεταξύ των φθόγγων και των
γραμμάτων
-Σύγχυση βασικών λέξεων (για παράδειγμα, των ρημάτων θέλω, τρώω, τρέχω
κ.λπ.)
-Επαναλαμβανόμενα λάθη στο συλλαβισμό λέξεων, συμπεριλαμβανομένης της
αναστροφής γραμμάτων (στους φθόγγους "μπ" και "ντ"), τη
μετατόπιση και τις αντικαταστάσεις
-Μετάθεση αλληλουχιών αριθμών και σύγχυση των αριθμητικών συμβόλων (+,
-, /, x, =)
-Βραδεία ανάκληση συμβάντων
-Δυσκολία απομνημόνευσης
-Αυθόρμητες αντιδράσεις, έλλειψη σχεδιασμού
-Ασταθές κράτημα του μολυβιού
-Δυσκολία εκμάθησης της ώρας
-Φτωχός συντονισμός κινήσεων, επιρρέπεια σε ατυχήματα
Διάγνωση
Η διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών γίνεται άτυπα μέσω της διαπίστωσης
ότι το παιδί παρουσιάζει σημαντική καθυστέρηση στην ανάπτυξη των ψυχοκινητικών
ικανοτήτων του, καθώς και ότι υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ του δείκτη ευφυΐας
του και των ικανοτήτων που έχει καταφέρει να αναπτύξει, σε συνάρτηση πάντα με
την ηλικία του.
Κάθε τύπος μαθησιακής δυσκολίας διαγιγνώσκεται μέσω ειδικών δοκιμασιών
που αφορούν στην κατανόηση του γραπτού και προφορικού λόγου, στη συγγραφή και
στην ανάγνωση κειμένων και στον έλεγχο της ικανότητας προσήλωσης της προσοχής.
Επίσης, το παιδί θα ελεγχθεί όσον αφορά στο δείκτη ευφυΐας του και στην
αρτιότητα της ακοής και της όρασής του. Τέλος, αν το παιδί παρουσιάζει
προβλήματα άρθρωσης, επιβάλλεται η εξέτασή του από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο,
για να ελεγχθούν πιθανά προβλήματα των φωνητικών χορδών και του λάρυγγα.
Θεραπεία
Ο συνηθέστερος τρόπος αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών είναι η
παρακολούθηση ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος. Κατάλληλα εκπαιδευμένοι
επιστήμονες σχεδιάζουν, αφού ολοκληρώσουν πλήρως την αξιολόγηση του παιδιού,
ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσής του, το οποίο εστιάζει στα ιδιαίτερα
προβλήματα του κάθε ατόμου.
Πιθανόν θα χρειαστεί η συνεργασία περισσοτέρων του ενός ειδικού, για
παράδειγμα, ενός λογοθεραπευτή και ενός ψυχολόγου σε συνεργασία με τον ειδικό
παιδίατρο, το δάσκαλο και τους γονείς του παιδιού. Επίσης, αρκετές φορές
χορηγείται φαρμακευτική αγωγή μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ενίσχυση της
προσοχής και της συγκέντρωσης του παιδιού.
Τι να κάνετε, αν υποψιαστείτε κάτι
Κατ' αρχάς, συνειδητοποιήστε ότι οι μαθησιακές δυσκολίες είναι αρκετά
συχνό πρόβλημα. Περίπου ένα στα επτά παιδιά εμφανίζει κάποιον τύπο μαθησιακής
δυσκολίας.
-Προσπαθήστε να συλλέξετε πληροφορίες για τις σχολικές επιδόσεις του
παιδιού και γενικότερα για τη συμπεριφορά του στο σχολικό περιβάλλον.
-Ζητήστε τη συμβουλή ενός ειδικού.
-Συνεργαστείτε με τους υπόλοιπους ειδικούς και μάθετε ποια είναι τα
όρια των ικανοτήτων του παιδιού σας. Μην επιδίδεστε σε αρνητικά σχόλια όσον
αφορά στην αδυναμία του παιδιού να αντεπεξέλθει όπως εσείς θα επιθυμούσατε.
Πρόγνωση
Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι διαταραχές που συνήθως διατηρούνται καθ'
όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Απλώς, το άτομο μαθαίνει να ζει με αυτές
και βρίσκει τους κατάλληλους τρόπους να ξεπερνά τα προβλήματα που του
δημιουργούν χωρίς να επηρεάζεται η ζωή του.
Να θυμάστε ότι τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες γνωρίζουν πως είναι
διαφορετικά από τα υπόλοιπα, απλώς στην αρχή δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν
κατά ποιο τρόπο. Η γνώση όμως αυτού του γεγονότος τα κάνει να νιώθουν άσχημα
και να έχουν ελαττωμένη αυτοεκτίμηση, η οποία επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία
τους και μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς
τους.
Οι γονείς πρέπει να κατανοήσουν ότι όσο πιο έγκαιρα αντιληφθούν το
πρόβλημα, τόσο καλύτερη θα είναι η τελική έκβασή του. Επίσης, είναι απαραίτητο
να συνειδητοποιήσουν ότι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν αποτελούν κοινωνικό στίγμα
ούτε κάποια ασθένεια για την οποία πρέπει να "ντρέπονται" και να
προσπαθούν να τη συγκαλύψουν με κάθε τρόπο. Να θυμάστε ότι όσο περισσότερο
καθυστερεί η αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό, τόσο η κατάσταση μπορεί να
ξεφύγει "εκτός ελέγχου" με απρόβλεπτες συνέπειες.
Είναι βέβαιο ότι ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να φορτίσει
συναισθηματικά την οικογένεια. Συνήθως, οι γονείς περνούν από διάφορα στάδια
συναισθημάτων: άρνηση, ενοχές, επίρριψη ευθυνών, θυμό ή και απελπισία. Επίσης,
τα αδέλφια του παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να νιώθουν ντροπή, ζήλια
για την αυξημένη προσοχή που του δίνουν οι γονείς ή να ενοχλούνται από αυτό.
Για όλους αυτούς τους λόγους συνιστάται η ψυχολογική υποστήριξη τόσο των
παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες όσο και των οικογενειών τους, ώστε να
καταφέρουν να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και να τα εκτονώσουν.
Μην ξεχνάτε ότι κάθε παιδί έχει ανάγκη να μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον
σεβασμού, εκτίμησης και αγάπης. Δείξτε στο παιδί σας ότι τίποτα δεν μπορεί να
επηρεάσει την αγάπη σας γι' αυτό και ότι είστε διατεθειμένοι να το βοηθήσετε με
κάθε τρόπο να ξεπεράσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Μόνο έτσι θα μπορέσει να
αναπτύξει τον απαραίτητο βαθμό αυτοεκτίμησης και να μάθει να αγαπά τον εαυτό
του και να πιστεύει στις ικανότητές του.
Της Δέσποινας Μπερή, ιατρός
---
Πηγή:
http://www.disabled.gr/portal/modules.php?name=News&file=article&sid=1316
---