ØΗ Δυσλεξία στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
Ø Σουζάνα Παντελιάδου
Ø Καθηγ. Ειδικής Αγωγής-Μαθησιακών Δυσκολιών
Ø Τι είναι η δυσλεξία
«Η δυσλεξία είναι μια νευρολογικής φύσης κατάσταση που χαρακτηρίζεται από διάφορα γνωστικά προβλήματα ή νευρολογικές διαταραχές. Άτομα με δυσλεξία συνήθως αντιμετωπίζουν προβλήματα σε περιοχές όπως η φωνολογική επεξεργασία, η μνήμη (ειδικά στην βραχύχρονη ή εργαζόμενη μνήμη), στην οπτική αντίληψη, και στον κινητικό συντονισμό. Οι δυσκολίες σε αυτές τις περιοχές δεν συναντώνται απαραίτητα όλες σε ένα άτομο με δυσλεξία, όμως εάν δεν υπάρχει δυσκολία σε καμία από τις παραπάνω περιοχές τότε η ύπαρξη δυσλεξίας αμφισβητείται.»
National Working Party on Dyslexia in Higher Education, 1999
Ø Πώς επηρεάζεται η μάθηση και η προσαρμογή των φοιτητών/τριών
· Οι δυσκολίες των δυσλεξικών δεν εξαφανίζονται με τη βελτίωση της ανάγνωσης
· Υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση και ως προς το είδος των προβλημάτων και ως προς την έντασή τους
· Δυσκολίες στην ορθογραφία
· Δυσκολίες στην παραγωγή λόγου
· Καταγραφή και οργάνωση σημειώσεων
· Δυσκολίες οργάνωσης
· Δυσκολίες μελέτης
· Δυσκολίες στην απομνημόνευση δεδομένων
Ø Τι δηλώνουν οι ίδιοι/ες οι φοιτητές/τριες με δυσλεξία
· Δεν αποκαλύπτουν τη δυσλεξία είτε διότι δεν θέλουν να διαφέρουν από τους υπόλοιπους, είτε γιατί δεν περιμένουν να ωφεληθούν από αυτό
· Οι δυσκολίες τους αφορούν κυρίως τη γραπτή έκφραση, την ορθογραφία , τις τεχνικές μελέτης, τις σημειώσεις
· Στις εξετάσεις δεν επιλέγουν προφορική εξέταση και αποτυγχάνουν συχνά
· Ζητούν περισσότερη χρήση τεχνολογίας, σημειώσεις, ηχογραφημένες παραδόσεις, φροντιστήρια, πολλές ενδιάμεσες εργασίες, περιλήψεις
Ø Η έκταση του προβλήματος διεθνώς και στην Ελλάδα
§ Στην Αγγλία, περίπου 2%
§ Στις ΗΠΑ από 1,5 % έως 10% ανάλογα με διάφορους παράγοντες
§ Στην Αυστραλία 0,15%
§ Στην Ελλάδα 0,16% (οι περισσότεροι στα ΤΕΙ)
§ Φοιτούν κυρίως σε τεχνολογικές, οικονομικές και γεωπονικές σχολές
§ Τι παρέχεται διεθνώς
§ Σημείο εκκίνησης η αναγνώριση της δυσλεξίας ως ειδικής εκπαιδευτικής ανάγκης και η αναγνώριση της διάρκειάς της σε όλη την ενήλικη ζωή
§ Σε Αμερική, Καναδά και Αυστραλία έχουμε θεσμικές/νομοθετικές ρυθμίσεις από τη δεκαετία του ΄70, ενώ στην Ευρώπη τη δεκαετία του ΄90.
Ø Τι παρέχεται διεθνώς
· Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κινητοποιούνται σε μια κατεύθυνση υποστήριξης με βάση
o -- τη νομοθετική υποχρέωση για ίσα δικαιώματα και ίση πρόσβαση
o --τον αυξανόμενο αριθμό δυσλεξικών φοιτητών/τριών
o --τα δεδομένα σχετικά με τις δυνατότητες επιτυχίας των δυσλεξικών
· Τα ιδρύματα υποχρεούνται να παρέχουν λογικές, ακαδημαϊκές προσαρμογές και υποστήριξη
Ø Τι παρέχεται στην Ελλάδα
§ Γίνονται δεκτοί από όλα τα τμήματα εκτός της λογοθεραπείας
§ Η ενημέρωση των γραμματειών σχετικά με τις θεσμικές υποχρεώσεις είναι ελλιπής σε 25% των τμημάτων στα ΑΕΙ και 50% στα ΤΕΙ
§ Υπάρχει παροχή συμβουλευτικής (γενικό πληθυσμό) σε 46,5% των ΑΕΙ και σε 24% των ΤΕΙ
§ Ορίζεται καθηγητής υπεύθυνος για τους/τις φοιτητές/τριες με δυσλεξία, σε 9% των τμημάτων στα ΑΕΙ και σε 24% των τμημάτων στα ΤΕ
§ Δίνεται η δυνατότητα για προφορική εξέταση σε 50% των τμημάτων και ελάχιστες περιπτώσεις άλλων τροποποιήσεων
(Σταμπολτζή, 2003 σε 361 τμήματα ΑΕΙ και 406 ΤΕΙ)
Ø Επίπεδα προσέγγισης του προβλήματος
Προσωπικό
βοήθεια στο/στη φοιτητή/τρια
Οργανωτικό
νομοθετική ρύθμιση και θεσμικές παρεμβάσεις
Ιδεολογικό
αλλαγή στάσης
Ø Κατηγορίες δειυκολύνσεων/υπηρεσιών
· Μέτρα που αφορούν στην παροχή διαγνωστικών υπηρεσιών
· Μέτρα προσαρμογής των μεθόδων διδασκαλίας
· Μέτρα που αφορούν στις εξετάσεις
· Παροχή βοηθημάτων τεχνολογικής φύσης
· Παροχή ομαδικής ή ατομικής συμβουλευτικής
· Ομάδες αυτοβοήθειας
· Φροντιστήρια/ατομική διδασκαλία
Ø Το συνεχές των υποστηρικτικών υπηρεσιών (1)
Ø Το συνεχές των υποστηρικτικών υπηρεσιών (2)
Ø Συγκεκριμένες προτάσεις (1)
· Ειδικές διαδικασίες εγγραφής (προσανατολισμός και εγγραφή υπό όρους)
· Διαγνωστικές υπηρεσίες (παραπομπή, διάγνωση)
· Προσαρμογές προγραμμάτων (ολοκλήρωση σε περισσότερα έτη, εναλλακτική δήλωση μαθημάτων, απαλλαγή από ξένη γλώσσα, υποκατάσταση μαθημάτων με άλλο έργο)
· Υποστηρικτικές υπηρεσίες (ατομικό σχέδιο σπουδών, φροντιστήριο, διδασκαλία στρατηγικών μάθησης, οργάνωσης/διαχείρισης χρόνου, μνημονικές στρατηγικές, στρατηγικές επικοινωνίας, ακρόασης, καταγραφής σημειώσεων, τεχνικών εξετάσεων)
Ø Συγκεκριμένες προτάσεις (2)
· Προσαρμογές στη διδασκαλία (σκελετοί παραδόσεων, περιεχόμενο μαθήματος εκ των προτέρων, ερωτήσεις μελέτης από τον διδάσκοντα, ηχογράφηση διδασκαλίας, τροποποίηση εξέτασης)
· Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των διδασκόντων (σχετικά με τις υπάρχουσες δυνατότητες προσαρμογής, σχετικά με τη φύση των μαθησιακών δυσκολιών)
· Συμβουλευτική (σχετικά με την επιλογή επαγγέλματος, προσωπική, ακαδημαϊκή, και με στόχο την ατομική χειραφέτηση)
Ø Συγκεκριμένα βήματα
· Χρειάζεται να συμμετέχουν όλοι – διοίκηση, μέλη ΔΕΠ, σύλλογοι και να οργανωθεί μια ομάδα εργασίας-επιτροπή
· Χρειάζεται άμεσα ενημέρωση του προσωπικού (εφημερίδα, site, forum, ημερίδες, φυλλάδια)
· Χρειάζεται να ενεργοποιηθούν ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες και κέντρα, εργαστήρια, κέντρα γλώσσας, για να οργανωθεί η υποστήριξη και η παραγωγή υποστηρικτικών υλικών
· Χρειάζεται να καταγραφούν μαθήματα που είναι κατάλληλα για τους φοιτητές με δυσλεξία
· Χρειάζεται να βρεθούν άτομα ειδικά εκπαιδευμένα για την υποστήριξη (υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί φοιτητές) ή συνεργασία με όσους εργάζονται σε εργαστήρια
Ø Άμεση ανάληψη ευθύνης και δράσης
Το πανεπιστήμιο οφείλει
Να αναγνωρίσει την ύπαρξη του προβλήματος
Να αναλάβει πρωτοβουλία κεντρικά για την επίλυσή του
Να δώσει κατευθύνσεις για
την τροποποίηση προγραμμάτων και εξετάσεων χωρίς καμία υποβάθμιση των σπουδών για όλους/ες τους/τις φοιτητές και φοιτήτριες.